Kościół Chrystusowy
ul. B. Prusa 2
Bielsk Podlaski
Wspólnota Kościołów Chrystusowych w Polsce ma ponad 80-letnią historię. Stanowi kontynuację wspólnoty religijnej występującej w Polsce od roku 1921 pod nazwami: Kościół Zborów Chrystusowych, Kościół Chrystusowy, Zjednoczenie Kościołów Chrystusowych Wyznania Ewangelicznego, Zjednoczony Kościół Ewangeliczny (ugrupowanie Kościoła Chrystusowego). Amerykańskie i angielskie odpowiedniki tej społeczności to: Church of Christ, Christian Church, Christian Fellowship.
Spróbujmy umiejscowić nasz Kościół na rozbudowanej mapie współczesnego chrześcijaństwa. Wyłaniają się w nim następujące grupy: katolicyzm, prawosławie, protestantyzm (ewangelicyzm) oraz tzw. drugi nurt reformacji - wolne Kościoły. Poznając historię chrześcijaństwa, nie można pominąć żadnego występującego w nim nurtu, gdyż dzieje Kościoła to historia nie tylko ortodoksji kościelnej, ale również opozycji. Kościół Zborów Chrystusowych mieści się w grupie wolnych Kościołów, do których zalicza się również m.in. baptystów, menonitów, ewangelicznych chrześcijan, darbystów, wolnych chrześcijan, zielonoświątkowców i metodystów. Prawie wszystkie Kościoły tej grupy zwiastują konieczność duchowego odrodzenia, z czym wiąże się praktykowanie chrztu na podstawie wiary. Wiara wymaga świadomej decyzji, a chrzest w wieku świadomym przez zanurzenie jest wyrazem i potwierdzeniem tej wiary. Drugim elementem charakterystycznym jest praktykowanie Wieczerzy Pańskiej (Komunii) pod dwiema postaciami, na pamiątkę i jako wyraz wspólnoty z Ukrzyżowanym, Zmartwychwstałym i Uwielbionym Panem.
Wolnych Kościołów nie można rozpatrywać (jak czynią to niektórzy historycy Kościoła) wyłącznie w trzech aspektach: liczebności, terytorium i statusu. Nie są to bowiem, w duchowym sensie, czynniki najistotniejsze. Trzeba uwzględnić przede wszystkim ich genezę, sięgnąć do istoty chrześcijaństwa, odpowiedzieć na pytanie: dlaczego w ogóle pojawiły się na arenie dziejów?
Wolne Kościoły są wynikiem sięgających XVIII w. przebudzeniowych ruchów religijnych. Wywodzące się z protestantyzmu, zarzucały mu połowiczność, niekonsekwencję i kompromis, zarówno w dziedzinie teologii, jak i życia religijnego oraz obyczajowości. U ich podstaw legła idea powrotu do źródła chrześcijaństwa: nauki Jezusa Chrystusa zawartej w Biblii - Piśmie Świętym. Były to wspólnoty chrześcijan, wyrosłe z autentycznego pragnienia wykonywania woli Bożej i trwania w wierności Jezusowi Chrystusowi, odrzucające tradycję sprzeczną z nauką Biblii. Cechowało je nie tyle tworzenie nowych dogmatów lub zmiana ich sformułowań, co świadome, dobrowolne i odpowiedzialne uczestnictwo w nich ludzi, manifestujących swą wiarę poprzez inną jakościowo pobożność i nowy styl życia. Były to ruchy odnowy, których celem nie było tworzenie nowych denominacji. Potępiane jednak przez konfesje macierzyste przekształcały się często w nowe Kościoły, czego klasycznym przykładem jest właśnie historia Kościoła Chrystusowego.
Za prekursora Kościoła Chrystusowego uważa się Tomasza Campbella, urodzonego 1 lutego 1763 r. w Irlandii Północnej. Lektura Biblii doprowadza go do przekonania, że Kościół anglikański, do którego należał od urodzenia, nie opiera się w swej nauce na Biblii. W swoich poszukiwaniach trafia do Kościoła prezbiteriańskiego, nauczającego, że człowiek musi przeżyć powołanie Boże, potrzebne do nawrócenia. Przez wiele lat modlił się więc o pewność przebaczenia i przyjęcia go przez Boga. Po przeżyciu duchowego nawrócenia postanawia całkowicie poświęcić się Bogu. Po studiach na uniwersytecie w Glasgow, a następnie w wyższej szkole teologicznej, zostaje pastorem Kościoła prezbiteriańskiego.
Zakłada rodzinę. Jego dom cechuje szczególna troska o religijne wychowanie dzieci. Słowo Boże czytane jest codziennie rano i wieczorem, a dzieci uczą się codziennie na pamięć co najmniej jednego wiersza z Biblii. Również w zborach, gdzie nauczał Bożego Słowa, dużą wagę przywiązuje się do pracy z dziećmi.
Wiek XVIII w Szkocji i Irlandii to okres przemian religijnych i podziałów w Kościele prezbiteriańskim. T. Campbell ubolewał na panującą sytuacją i dążył usilnie, niestety bezskutecznie, do pojednania grup kościelnych.
W 1807 r. T. Campbell wyjeżdża do Ameryki, do Waszyngtonu, w nadziei, że tam będzie pracować wśród ludzi sławiących Boga w jedności. Zastaje sytuację gorszą niż w kraju i znów podejmuje działania w kierunku jedności. Zyskuje sobie sympatię i popularność wśród zborowników, ale zostaje oskarżony o nieortodoksyjne nauki i postawiony przed Synodem. Główny zarzut, jaki mu postawiono, to dopuszczenie do Wieczerzy Pańskiej ludzi, którzy ze względu na brak swoich duchownych i Kościołów uczestniczyli w nabożeństwach Kościoła prezbiteriańskiego, formalnie do niego nie należąc. Dochodzi do przekonania, że dalsza praca w ramach tego Kościoła będzie utrudniona i decyduje się na wystąpienie z Kościoła prezbiteriańskiego.
Nie zmienia to jednak charakteru jego służby. W dalszym ciągu organizuje w różnych miejscowościach nabożeństwa dla osób z różnych denominacji, pragnących - podobnie jak on - jedności ludzi wierzących w oparciu o Słowo Boże. Początkowo nabożeństwa odbywały się na wolnym powietrzu, w domach prywatnych, później zaczęto budować kaplice i domy modlitwy.
Po pewnym czasie zwolennicy koncepcji T. Campbella postanowili nadać temu ruchowi formę organizacyjną. W roku 1809 utworzono Waszyngtońskie Stowarzyszenie Chrześcijańskie (The Christian Association of Washington), a jego cele i zadania przedstawiono w dokumencie zatytułowanym "Deklaracja i wezwanie" (Declaration and Address). Istota sprowadzała się do znanego do dziś motta: "Gdzie Biblia mówi - my mówimy. Gdzie Biblia milczy - my milczymy. Nie narzucajmy ani też nie przyjmujmy niczego jako biblijnego zobowiązania, jeśli nie możemy zacytować: Tak mówi Pan". Podkreślano, że Słowo Boże jest całkowicie i jedynie wystarczające w sprawach wiary, a nauka niebiblijna jest zła z natury; powrót do zasad Słowa Bożego jest podstawą prawdziwej jedności chrześcijan.
"Deklaracja i wezwanie" znalazły oddźwięk w wielu Kościołach, szczególnie w prezbiteriańskim. Waszyngtońskie Stowarzyszenie Chrześcijańskie prowadziło regularną pracę kościelną, której centrum stanowił Brush Run Church w West Middltown w Pensylwanii - zbór, którego kaznodzieją był Tomasz Campbell. W pracy wspomagał go jego syn - Aleksander Campbell.
Praktyka życia zborowego oparta była na Biblii. Ewidentnym tego przykładem stała się kwestia chrztu. Powszechna była praktyka chrztu niemowląt. Gdy w rodzinie Cambpella urodziła się pierwsza córka, zaistniała potrzeba jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jaki jest chrzest biblijny. Modlitwa i studiowanie Bożego Słowa doprowadza do przekonania, że jedynie chrzest przez zanurzenie osoby, która uwierzyła ewangelii, jest chrztem nowotestamentowym. W ślad za przekonaniem poszły czyny. Tomasz i Aleksandra Cambpellowie zdawali sobie sprawę z następstw, jakie wywoła ich decyzja. Zdecydowanie jednak stanęli na gruncie Ewangelii i przyjęli chrzest wiary. Miało to miejsce 12 czerwca 1812 r. Nad rzeką zgromadził się tłum. Najpierw przemówił Tomasz Cambpell, wyjaśniając istotę chrztu i biblijną jego formę. Aktu chrztu dokonał baptystyczny kaznodzieja M. Luca.
Cena posłuszeństwa Bożemu Słowu zwykle bywa wysoka. Cambpellowie stracili wielu przyjaciół. Ostatecznie zerwali z Kościołem prezbiteriańskim. Niektóre zbory nie chciały odtąd utrzymywać z nimi kontaktów. W czasie uroczystości chrztu niektórzy z obecnych rzucali w wodę kamieniami. Później wielu z nich zostało przekonanych i ochrzczonych. Wkrótce w ślady Cambpellów poszli wszyscy zborownicy. Sprawa chrztu doprowadziła do zbliżenia ze zborami baptystycznymi. Cambpellowie często byli zapraszani do usługi Słowem Bożym. Proponowano również przyłączenie się do Kościoła baptystycznego. Zbory utrzymywały bliską współpracę z baptystami, zachowując jednak odrębność.
Nieodstępowanie od fundamentalnych prawd biblijnych stało się priorytetem nowo powstających zborów. T. Cambpell zaproponował, by wierni zbierali się w niedzielę na czterogodzinne nabożeństwo, na które składało się czytanie Biblii, kazania, Wieczerza Pańska, śpiew, modlitwa i zbieranie kolekty na potrzeby zboru. Zalecano, by każdy czytał Biblię, aby Bogu nie przynosić wstydu nieznajomością jedynej Jego księgi. Proponowano czytanie Biblii przy każdym posiłku w każdej rodzinie. Wiele pisał o tym, jak należy studiować Słowo Boże. Ulubionym tematem jego kazań była radość życia w Chrystusie, którą można osiągnąć poprzez ustawiczne przebywanie w Słowie Bożym.
Pragnieniem T. Campbella było zjednywanie wszystkich szczerze wierzących ludzi. Jego spokojne, pełne Bożej miłości usposobienie bardzo było mu w tym pomocne. Nie dążył do tworzenia odrębnego Kościoła. Kiedy okazało się jednak, że nie da się inaczej przeprowadzić daleko idącej reformy, zdecydowano się na na usamodzielnienie powstałych zborów i zorganizowanie się ich w nowy Kościół. Zbory nosiły różne nazwy, m. in. Uczniowie Chrystusa, Zbór Crześcijański, Kościół Chrystusowy. Pierwszy ich zjazd odbył się w roku 1838 w Syracuse (stan Nowy Jork), co zapoczątkowało - odbywające się do dziś - doroczne konferencje Kościoła Chrystusowego. Zbory były niezależne od jakiejkolwiek władzy świeckiej lub duchownej. Stosowano zasadę powszechnego kapłaństwa, a służbę duchową pełnili wybrani przez zbór prezbiterzy i diakoni, kaznodzieje i duszpasterze.
Tomasz Cambpell zmarł w roku 1854. Pracę kontynuował jego syn Aleksander. Założył on między innymi Bethany College, kształcący kaznodziejów i duszpasterzy. Był również bardzo zaangażowany w działalność Amerykańskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego, wspierając je finansowo i pracując nad nowym przekładem Biblii. Zmarł w wieku 76 lat, 4 marca 1866 r.
Kościół Chrystusowy w Ameryce liczył wówczas już ponad 300 000 wyznawców, głównie inteligencji. Również w innych krajach, np. w Anglii i Irlandii, powstały zbory tego Kościoła. W roku 1921 działalnością misyjną została objęta również Polska.
Początki Kościoła Chrystusowego w Polsce to rok 1921 i działalność Konstantego Jaroszewicza. Konstanty M. Jakoniuk-Jaroszewicz urodził się 25 września 1891 r. we wsi Stara Wieś (okolice Bielska Podlaskiego). Sytuacja materialna wymusza na nim emigrację do Ameryki. W roku 1910 wyjeżdża "za chlebem" do Stanów Zjednoczonych. Znajduje tam więcej niż oczekiwał - "chleb żywota". W lipcu 1912 r. w Nowym Jorku na rogu ulic Pierwszej i Havston usłyszał Słowo Boże, głoszone przez ewangelistę Kościoła Chrystusowego Józefa Kesvila. Jeszcze tego samego dnia wieczorem, w zborze Kościoła Chrystusowego przy ulicy Drugiej 63 nawraca się, a potem przyjmuje chrzest wiary. Postanawia poświęcić swe życie głoszeniu Ewangelii. Rozpoczyna studia w Johnson Bible College w Knoxville, Tennessee.
Po ukończeniu studiów w 1916 r. zostaje ordynowany na kaznodzieję. Głosi Ewangelię na ulicach Nowego Jorku i organizuje zbór przy ulicy Cherry i Clinton. Następnie organizuje szereg zborów m. in. w Chicago, Henvill, Cleveland i Baltimore. Prowadzi akcje ewangelizacyjne wśród ludności słowiańskiej i żydowskiej oraz wykłady w Kościołach ewangelicznych i instytucjach naukowych w wielu stanach Ameryki Północnej.
Pragnieniem jego jest głoszenie Ewangelii w ojczyźnie. Pod koniec roku 1921 wraca z żoną do Polski, a w czasie Bożego Narodzenia głosi już Słowo Boże w rodzinnej wsi. Praca ewangelizacyjna nie była łatwa. Jaroszewiczów spotykały różne przykrości ze strony sąsiadów, krewnych i duchowieństwa, włacznie z obrzucaniem kamieniami i nawet próbą pozbawienia życia. Nie zniechęcało to jednak K. Jaroszewicza, a przeciwności jeszcze utwierdzały go w przekonaniu, że rodacy bardzo potrzebują Ewangelii. Wkrótce nawiązuje kontakt z rodziną Jakoniuków w Andryjankach, którzy wcześniej na wygnaniu zetknęli się z Dobrą Nowiną. Łączy ich przyjaźń i współpraca. Wspólnie prowadzą pracę ewangelizacyjną, a też dobroczynną. Wśród pierwszych osób, które przyjęły Ewangelię, jest Nikon Jakoniuk i Mikołaj Korniluk oraz jego matka i siostry. W maju 1923 roku ma miejsce pierwszy chrzest kilkunastu osób, we wrześniu następny. W tym roku powstaje też pierwszy zbór Kościoła Chrystusowego w Starej Wsi. Do grona wierzących dołącza w 1924 r. rodzina Winników, która bardzo aktywnie włącza się do pracy ewangelizacyjnej. W roku 1928 w ich domu zostaje zorganizowany sierociniec dla siedmiorga dzieci.
Jesienią 1924 r. Jaroszewiczowie sprzedają swoje gospodarstwo i przeprowadzają się do Kobrynia, gdzie kupują dom z dużym ogrodem. W następnym roku na tej posesji budowany jest dom modlitwy. Powstaje tam centrum misyjne Kościoła Chrystusowego. Najbliższymi współpracownikami K. Jaroszewicza są Jan Bukowicz i Jerzy Sacewicz. Działalność misyjna prowadzona jest na terenie województw: wileńskiego, nowogródzkiego, białostockiego, poleskiego, wołyńskiego i lwowskiego. K. Jaroszewicz działa jako przedstawiciel Międzynarodowej Chrześcijańskiej Misji i początkowo tą nazwą określa się również powstającą społeczność. Od roku 1926 używa się nazwy "Misja Chrześcijan Ewangelicznych w Polsce", której zarząd - z upoważnienia przedstawicieli zborów - stanowią: K. Jaroszewicz - prezes, J. Bukowicz - wiceprezes i skarbnik oraz J. Sacewicz - sekretarz.
K. Jaroszewicz jeszcze w 1923 r. występuje do władz lokalnych o zalegalizowanie działalności, ale wnioski są załatwiane odmownie. Rejestracja pierwszych zborów Kościoła Chrystusowego ma miejsce dopiero w roku 1926. Uzyskują one legalizację lokalną poprzez wciągnięcie ich do "rejestru gmin sekciarskich" poszczególnych województw, co nadaje im osobowość prawna. Zbory są autonomiczne i niezależne od jakiejkolwiek władzy krajowej czy zagranicznej.
Do roku 1928 na terenie Polski powstaje 30 zborów Kościoła Chrystusowego, które na wspólnym posiedzeniu w Kobryniu w 1928 r. tworzą Zjednoczenie Kościołów Chrystusowych (ZKCh) Wyznania Ewangelicznego w Polsce. W 1929 r. odbywa się w Kobryniu I Ogólnopolski Zjazd Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych, na którym wyłoniony zostaje Komitet Wykonawczy w składzie: Konstanty Jaroszewicz - prezes, Jan Bukowicz - wiceprezes i skarbnik, Jerzy Sacewicz - sekretarz, Bolesław Winnik - zastępca sekretarza oraz członkowie: Grzegorz Bajko, Teodor Pawluk, Nikon Jakoniuk, Jan Moskaluk i Jan Władysiuk.
Ogólnopolskie Zjazdy ZKCh odbywały się co roku (oprócz roku 1933, w którym zjazd nie odbył się z powodu trudnej sytuacji finansowej), do roku 1939 włącznie, w różnych miejscowościach. Uczestniczyli w nich oficjalni delegaci - przedstawiciele zborów oraz wszyscy chętni. Zjazdy miały przede wszystkim charakter duchowo-budujący i były zwoływane w celu duchowego i organizacyjnego zespolenia zborów. Na sprawy organizacyjne przeznaczano zwykle jeden dzień, pozostałe dwa wypełniały wykłady, kazania, występy chórów i orkiestr, nauka nowych pieśni, świadectwa. Wiele czasu poświęcano na modlitwę, czasem ogłaszano jednodniowy post. Odbywały się również chrzty. Wydarzeniem końcowym każdego zjazdu była Wieczerza Pańska.
ZKCh prowadziło - oprócz ewangelizacyjnej - również działalność oświatową, wydawniczą i charytatywną. Organizowano zborowe i międzyzborowe kursy biblijne, dyrygenckie, dla nauczycieli szkół niedzielnych oraz regionalne zjazdy międzyzborowe. Od roku 1926 wydawano miesięcznik "Christianskij Sojuz" (Chrześcijański Związek), w nakładzie 1.500-2.000 egz., wydawany w języku rosyjskim, ale zamieszczano tam również wiele artykułów w języku polskim. Od lipca 1938 r. aż do wybuchu wojny wydawane było również czasopismo w języku polskim "Słowo Pojednania". Komitet Wykonawczy ZKCh wydawał również kwartalnik dla młodzieży "Młody Robotnik" oraz liczne pozycje książkowe w języku polskim i rosyjskim. W okresie międzywojennym rozpowszechniono ok. 25.000 egz. Biblii, ponad 50.000 egz. Nowego Testamentu i pojedynczych Ewangelii oraz tysiące broszur i książek chrześcijańskich. Budowano wiele kaplic i domów modlitwy. Prowadzono własny dom sierot. Rozpoczęto budowę szkoły biblijnej. Działalność misyjno-charytatywna wykraczała poza obszar państwa polskiego, prowadzona była również w Rumunii, Bułgarii, Jugosławii, Łotwie, Litwie, Estonii, Finlandii, na Węgrzech i w Związku Radzieckim. W dorocznych zjazdach uczestniczyli przedstawiciele bratnich Kościołów z zagranicy, a delegaci ZKCh brali udział w światowych kongresach Kościoła Chrystusowego. W roku 1936 reprezentacyjny chór misyjny ZKCh wyjeżdżał z koncertami m. in. do USA.
Planowano rozszerzyć akcję misyjną na województwa centralne i w związku z tym w r. 1939 przeniesiono siedzibę ZKCh z Kobrynia do Brześcia n/Bugiem. Istniało wówczas 85 zborów (45 z nich posiadało osobowość prawną) i 320 placówek misyjnych, rozmieszczonych w 8 województwach.
W dniach 18-20 sierpnia 1939 r. w miejscowości Zimno na Wołyniu odbył się X Zjazd ZKCh. Podjęto na nim szereg ważnych decyzji, m. in. zmianę nazwy - powrót do nazwy "Kościół Chrystusowy", uchwalono nowy statut i przyjęto projekt budowy Kolegium Biblijnego w Brześciu n/Bugiem. Niestety, wojna uniemożliwiła realizację przyjętych postanowień.
Wybuch II wojny światowej utrudnił pracę Kościoła Chrystusowego, ale jej nie przerwał. Zbory - dotychczas współpracujące ze sobą, spotykające się na dorocznych zjazdach - znalazły się w różnych strefach okupacyjnych. Zdecydowana ich większość (aż 70 zborów będących na terenie Białorusi, Ukrainy i Litwy) wraz z Radą Naczelną Kościoła Chrystusowego (w Brześciu n/Bugiem) znalazła się na terenie ZSRR. Tam też pozostali m. in. J. Bukowicz i J. Sacewicz. K. Jaroszewicz zdążył w ostatniej chwili wyjechać do Białej Podlaskiej, gdzie został aresztowany przez gestapo. Po 52 dniach został zwolniony i jako obywatel amerykański otrzymał zezwolenie na wyjazd do Włoch, a stamtąd do USA. Ograniczona podczas wojny wolność zgromadzeń i używania języka polskiego powodowała, że niektóre zbory dołączały do wyznań tolerowanych przez władze okupacyjne, inne działały w konspiracji, niektóre zawieszały swą działalność.
II wojna światowa i będące jej efektem nowe granice całkowicie zmieniły sytuację Kościoła Chrystusowego w Polsce. Ubyły 72 zbory, położone na terenie województw: wileńskiego, nowogródzkiego, poleskiego, wołyńskiego i lwowskiego, które weszły w skład Wszechzwiązkowej Rady Ewangelicznych Chrześcijan Baptystów w ZSRR. Wielu liderów Kościoła zostało wywiezionych do Rzeszy, obozów koncentracyjnych bądź łagrów sowieckich. Niektórzy zginęli z rąk okupantów.
Trzeba było na nowo organizować pracę Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych. Czołowi działacze Kościoła Chrystusowego: Jerzy Sacewicz, Mikołaj Korniluk i Bolesław Winnik osiedlili się na Mazurach, gdzie - decyzją wojskowych władz sowieckch - zostali w 1944 r. skierowani do pracy. W maju 1945 r. wszyscy trzej wraz z rodzinami osiedlają się w Olsztynie. Podejmują pracę fizyczną w grupie operacyjnej Ministerstwa Przemysłu i Handlu i jednocześnie organizują pracę Kościoła, zabezpieczając m.in. obiekty sakralne. Już w czerwcu 1945 r. występują z oficjalnym wnioskiem o prawo korzystania z domu modlitwy. Pastorem powstającego zboru zostaje J. Sacewicz. W lipcu 1946 r. zbór olsztyński zajmuje poniemiecką kaplicę przy ul. Warmińskiej 23, która po przeprowadzeniu generalnego remontu stanowi do dzisiejszego dnia siedzibę zboru.
Oprócz działalności religijnej podjęto również działalność charytatywną przy wydatnej pomocy dra Konstantego Jaroszewicza. W marcu 1946 r. utworzono w Olsztynie Komitet Pomocy "Ewangeliczny Chrześcijanin" w celu niesienia pomocy materialnej i dystrybucji darów dla najuboższych. W Lidzbarku Warmińskim urządzano kolonie dla dzieci i uruchomiono dom dziecka, a potem dom starców.
Niezbędną i bardzo pilną kwestią była legalizacja Kościoła. Chodziło głównie o to, by nie stracić własnych obiektów kościelnych i ewentualnie zyskać nie zajęte jeszcze opuszczone kaplice poniemieckie. Unormowanie sytuacji prawnej było naglącą potrzebą wszystkich Kościołów. Pierwszą próbą było utworzenie Polskiego Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan Baptystów, który został uznany oficjalnie za publiczno-prawny zwiazek religijny w maju 1946 r. W jego skład weszło pięć społeczności ewangeliczno-baptystycznych. Jednak to rozwiązanie nie wytrzymało próby czasu.
Na nadzwyczajnym zjeździe przedstawicieli Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych w sierpniu 1946 r. postanowiono reaktywować Zjednoczenie Kościołów Chrystusowych jako odrębny Kościół. Na zjeździe tym wybrano też Radę Naczelna w składzie: Jerzy Sacewicz - prezes, Bolesław Winnik - wiceprezes i skarbnik, Mikołaj Korniluk - sekretarz oraz członkowie: Nikon Jakoniuk, Paweł Bajeński, Szymon Sacała, Konstanty Sacewicz, Teodor Lewczuk i Józef Muranty. K. Jaroszewicz, mieszkający na stałe w USA, został honorowym prezesem i generalnym przedstawicielem Kościoła za granicą.
W listopadzie 1946 r. Ministerstwo Administracji Publicznej wyraziło zgodę na wznowienie działalności Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych Wyznania Ewangelicznego w Polsce jako zrzeszenia religijnego. Funkcjonowały wówczas 4 zbory w województwie białostockim (Siemiatycze, Boćki, Milejczyce, Grodzisk), 8 w mazurskim (Olsztyn, Lidzbark Warmiński, Kętrzyn, Mragowo, Rumy, Świętajno, Ruskowo, Pasłęk) oraz w Gdańsku, Sosnowcu i Muratynie (lubelskie).
W roku 1947 Zjednoczenie Kościołów Chrystusowych nabywa zniszczony w 80% budynek przy ul. Puławskiej 114 w Warszawie i rozpoczyna jego odbudowę. W styczniu 1948 r. przeprowadza się do Warszawy J. Sacewicz, a w miesiąc później zostaje przeniesiona z Olsztyna do Warszawy centrala Kościoła. Dnia 18 kwietnia 1948 r. odbywa się uroczyste otwarcie centrali Kościoła i kaplicy w Warszawie. W marcu 1948 r. ukazuje się pierwszy numer miesięcznika "Jedność" (nakład 2 000 egz.). Wydano również "Śpiewnik Kościoła Chrystusowego" w nakładzie 10 000 egz. oraz przeznaczone dla chórów "Pieśni Kościelne".
Nowo powstające zbory potrzebowały odpowiednio przygotowanych kaznodziejów. Organizowano więc kursy biblijne, dyrygenckie, dla nauczycieli szkół niedzielnych. W roku 1948 powstaje Seminarium Teologiczne w Lidzbarku Warmińskim, przeniesione w rok później do Warszawy.
W dalszym ciągu odbywały się doroczne zjazdy Kościoła. Organizowano również zloty młodzieży. W roku 1950 Kościół liczył 35 zborów, 80 placówek i ok. 3 000 wiernych.
Rok 1950 to czarna karta w historii Kościoła. 19-20 września tego roku wszyscy członkowie władz naczelnych Kościoła i większość aktywnych działaczy zostali aresztowani pod zarzutem zdrady stanu. Kaplice, kancelarie zborowe a nawet prywatne pokoje zostały opieczętowane. Niektórzy z aresztowanych zostali wypuszczeni po kilku miesiącach, inni dopiero w roku 1953 (wśród nich J. Sacewicz, M. Korniluk, B. Winnik). Została wstrzymana działalność wydawnicza i znacznie ograniczona wolność zgromadzeń. Przykładowo, z kaplicy w Warszawie pieczęcie zdjęto dopiero w końcu 1952 r., a z kancelarii zborowej 4 lutego 1953.
W roku 1951 koordynację pracy Kościoła, po zwolnieniu z więzienia i kilkumiesięcznym pobycie w szpitalu, prowadzi P. Bajeński. Podejmuje m.in. starania o udostępnienie opieczętowanych kaplic. Zwołuje również ogólnopolska konferencję braterską w Inowrocławiu, gdzie zostaje wybrany nowy zarzad Kościoła: prezes - P. Bajeński, sekretarz - K. Sacewicz, skarbnik - N. Jakoniuk.
Polityka państwa, zmierzająca do skomasowania pokrewnych wyznań w jeden Kościół, doprowadza ostatecznie do formalnego połączenia się pięciu Kościołów: Chrześcijan Wiary Ewangelicznej, Ewangelicznych Chrześcijan, Stanowczych Chrześcijan, Wolnych Chrześcijan i Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych. 4 czerwca 1953 r. utworzyły one Zjednoczony Kościół Ewangeliczny (ZKE), będący federacją autonomicznych Kościołów. Formalną decyzję o wejściu Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych w skład ZKE podjął Nadzwyczajny Zjazd, który odbył się w Siemiatyczach 10 maja 1953 r.
Zjednoczony Kościół Ewangeliczny istniał do roku 1987. Sytuacja polityczna kraju zmieniła się i nie było już potrzeby dalszego funkcjonowania pod jednym szyldem niezależnych od siebie Kościołów. Ostateczną decyzję o reorganizacji ZKE i usamodzielnieniu się jego składowych konfesji podjął XII Synod w dniu 22 maja 1987 r.
Nazwa Wspólnota Kościołów Chrystusowych w RP została wpisana do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych wraz z zatwierdzeniem nowelizacji statutu Kościoła przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją WR/6722-77-24/04HG z dnia 24 września 2004 r.
Kościół pod swoją poprzednią nazwą - Kościół Zborów Chrystusowych powstał w wyniku reorganizacji Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego i został zarejestrowany dnia 1 lutego 1988 r. i wpisany do Rejestru stowarzyszeń i związków religijnych pod poz. 29 (na podstawie decyzji NK-803/45/1/88 wydanej przez Ministra - Kierownika Urzędu do Spraw Wyznań). W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. nr 29/89 poz. 155) został z urzędu wykreślony z dotychczasowego ww. rejestru i wpisany do Rejestru Kościołów i innych związków wyznaniowych do działu A pod poz. 24 (decyzją W-II-803/45/1/90 z dnia 01.02.1990 r. Ministra - Szefa Urzędu Rady Ministrów).
